Prikkels en hoogsensitief zijn
Wanneer we het hebben over hoogsensitiviteit hebben we het vaak over prikkels, maar wat zijn nou eigenlijk prikkels? Ben je als hoogsensitief persoon (HSP) gevoelig voor alle prikkels? En kun je het beste zo veel mogelijk prikkels vermijden als je hoogsensitief bent?
Of betekent hoogsensitief zijn dat je wegrent bij hard geluid of alleen maar stilte kunt verdragen?
In dit artikel probeer ik antwoord te geven op deze vragen.
Hoogsensitiviteit
Hoogsensitiviteit is een gezonde karaktereigenschap waarmee 1 op de 5 personen wordt geboren. Mannen net zo vaak als vrouwen.
Het is één eigenschap naast allerlei andere eigenschappen die je kunt hebben. Dit maakt dat hoogsensitieve personen net als alle andere mensen kunnen verschillen en daarmee ook hoogsensitiviteit anders kunnen beleven. Omstandigheden zoals je omgeving en je werk hebben invloed of je op dat moment vooral de kracht van hoogsensitiviteit ervaart (die zijn er ook genoeg 😊) of juist lasten zoals overdenken, snel overprikkeld raken of vermoeidheid.
Prikkels
Je zou prikkels kunnen omschrijven als stukjes informatie die door de hersenen verwerkt moeten worden. Prikkels zijn er altijd en overal.
Als je hoogsensitief bent, ben je inderdaad gevoelig voor prikkels. Dit betekent dat je meer prikkels waarneemt dan anderen (per dag zo’n 10 tot 100 keer meer*) en dat je prikkels diepgaand verwerkt in de hersenen. Je gevoelige zenuwstelsel pikt meer en ook sneller prikkels op.
Dit zijn vaak subtiele signalen die anderen niet eens opvallen maar jij wel waarneemt. Dit wordt vaak als een sterk oog voor detail omschreven.
Dit kun je onderverdelen:
Zintuigelijke prikkels vanuit je omgeving zoals: harde geluiden, fel licht, subtiele geuren, sterke smaken, aanrakingen – bijv. erg kunnen genieten van muziek of een kopje thee.
Sociale prikkels vanuit je omgeving zoals: een frons, stemming, verwachtingen van anderen, verdriet van anderen, sfeer – bijv. zien dat iemand nieuwe schoenen heeft of heeft gehuild.
Als HSP ben je erg op je omgeving georiënteerd. Van nature ben je meer met de ander en je omgeving bezig dan met jezelf. Vanaf je geboorte ligt je focus buiten jou. Hierdoor kun je bijvoorbeeld (onbewust) rekening houden met anderen en je goed inleven of zelfs meevoelen.
Toch ben je óók meer opmerkzaam voor:
Interne prikkels ofwel prikkels vanuit jezelf zoals: gedachtes, gevoelens, piekeren, pijn, honger, dorst, warm – bijv. snel aanvoelen dat je moet plassen of sterk reageren op medicatie en alcohol.
“’Hoogsensitief zijn en daarmee gevoelig zijn voor prikkels betekent niet overgevoelig zijn voor prikkels of deze niet kunnen verdragen.”
Ben je dan gevoelig voor alle prikkels als HSP?
De prikkelgevoeligheid (sensorische sensitiviteit) die je hebt als HSP betekent niet dat je gevoelig bent voor álle prikkels. Dat is echt een misverstand.
Zo heeft de ene HSP wel last van harde geluiden en de andere niet. Hoogsensitieve personen verschillen en hoogsensitiviteit wordt – mede afhankelijk van omstandigheden- uiteenlopend ervaren.
Bovendien hoeft die prikkelgevoeligheid niet iets negatiefs te zijn of per definitie te leiden tot overprikkeling. Gevoeligheid voor prikkels of een gevoelig zenuwstelsel betekent ook dat je intens kunt genieten van kleine dingen zoals een subtiele smaak, eens zonsondergang of kippenvel krijgen van muziek.
Ook heeft de mate waarin je stress, spanning of overprikkeling ervaart invloed op de hoeveelheid prikkels die je ervaart en hoé je die prikkels ervaart. Want naarmate je belastbaarheid afneemt (ofwel draagkracht of simpel gezegd hoeveel je kunt hebben) neemt je gevoeligheid voor prikkels toe. Je brein zit al vol en is minder goed in staat om te verwerken en te filteren. Dit kan dus o.a. gebeuren bij stress en vermoeidheid.
Niet voor niets zeg ik zo vaak hoe belangrijk het is om als HSP o.a. voldoende herstel-en bedenktijd te nemen, pauzes en tijd voor jezelf zodat je in balans blijft. Ofwel leren omgaan met prikkels. In de eerste plaats omdat je veel meer prikkels waarneemt en in de tweede plaats omdat je al die prikkels diepgaand verwerkt. Deze manier van informatieverwerking is topsport en levert veel op, maar kost ook veel energie. Neem je die tijd niet? Dan kun je klachten gaan ontwikkelen. Effectief leren omgaan met prikkels is een belangrijke sleutel tot een fijn en ontspannen leven als HSP.
Het antwoord is dus nee, als hoogsensitief persoon ben je niet per definitie gevoelig voor álle prikkels. Hoogsensitieve personen en omstandigheden verschillen en dit heeft invloed op hoe je hoogsensitiviteit ervaart.
“Effectief leren omgaan met prikkels is een belangrijke sleutel tot een fijn en ontspannen leven als HSP. ”
Kun je het beste prikkels vermijden als je hoogsensitief bent?
Een gevoeligheid hebben voor prikkels als HSP betekent niet per definitie dat je prikkels hoeft te vermijden of prikkels niet kunt verdragen.
Iemand zei ooit eens tegen mij toen we het hadden over hoogsensitiviteit: ‘Ik dacht je hoort een hard geluid en wordt helemaal gek!’
Hoogsensitiviteit wordt helaas nogal eens verward met overgevoeligheid of continu overprikkeld zijn, maar het zijn totaal verschillende dingen.
Overgevoeligheid: is vaak een overdreven reactie op een situatie die kan ontstaan door omgevingsfactoren zoals stress of overspannenheid. Hierbij is het centrale zenuwstelsel over-alert. Overgevoelig kun je worden.
Hoogsensitiviteit: is een aangeboren en gezonde eigenschap. Hoogsensitief ben je en kun je niet later worden. Hoogsensitief zijn heeft voor-en nadelen. Een belangrijk kenmerk van hoogsensitief zijn is het diepgaand en nauwkeurig verwerken van informatie (prikkels).
Overprikkeling: betekent dat er een disbalans is tussen de hoeveelheid informatie (prikkels) die binnenkomt en de breincapaciteit om deze te kunnen verwerken. Bij iedereen ligt die grens anders.
Het kan inderdaad zo zijn dat een overgevoelig of zwaar overprikkeld persoon helemaal niets kan verdragen en dat het minste geluid of aanraking of opmerking te veel is. Alleen nogmaals: dit zijn totaal verschillende dingen t.o.v. hoogsensitiviteit. Je kunt ook niet hoogsensitief zijn en wel overgevoelig of zwaar overprikkeld raken. Het is iets wat je tegenwoordig veel hoort en we leven immers ook in een prikkelvolle maatschappij met een hoge snelheid en veel ruis. Dat kan wel een extra uitdaging vormen voor een HSP.
Je bent niet standaard overprikkeld als je hoogsensitief bent. Je kunt sneller overprikkeld raken als je hoogsensitief bent -doordat je meer informatie (prikkels) waarneemt en verwerkt, maar dat is wat anders😉. Het is dan ook onzin om te zeggen dat je als HSP prikkels zou moeten vermijden of niet kunt verdragen.
Eenmaal zwaar overprikkeld? Tja, dan zit er inderdaad vaak niets anders meer op dan eerst (fysiek) goed tot rust te komen en prikkels te reduceren. Maar er gebeurt veel – en je kunt veel doen - tot je zo ver in het rood bent.
“Je bent niet standaard overprikkeld als je hoogsensitief bent.”
Prikkels heb je nodig
Bovendien zoals de titel van het mooie boek van Saskia Klaaysen al zegt: ‘Prikkels bijten niet!’ Prikkels kunnen een negatieve lading krijgen, maar je hebt ook prikkels nodig om te kunnen functioneren en een fijn leven te leiden. Het gaat erom dat je de juiste prikkels vindt en daarmee een voor jou fijn en werkend prikkelniveau bereikt. Soms kun je dan ook beter prikkels opzoeken dan rust nemen en dit kan met name gelden voor de sensatiezoekers (HSS) onder de HSP’s*.
Het antwoord is dus nee, het is te zwart-wit om te zeggen dat je als hoogsensitief persoon prikkels het beste kunt vermijden of niet kunt verdragen. Soms kun je juist beter prikkels opzoeken dan rust nemen. Het gaat erom dat je kijkt en jezelf leert kennen wat jij op dat moment nodig hebt. Als je overprikkeld bent kun je meestal het beste rust nemen inderdaad.
Het is nuttig om te ontdekken wat jouw triggers en signalen zijn. Wanneer raak je snel overprikkeld? Weet je hoe overprikkeling er bij jou uit ziet? En ken je onderprikkeling? Wat zijn de eerste signalen wanneer je overprikkeld gaat raken? Dit klinkt simpel, maar is het niet altijd. Daar komt HSP coaching om de hoek kijken.
Wist je trouwens dat je ook overprikkeld kunt raken van leuke prikkels?
Zoveel meer dan prikkelgevoelig
Hoogsensitief zijn betekent zoveel meer dan een gevoeligheid voor prikkels hebben. Het is iets wat ik kan blijven herhalen.
De kern van hoogsensitiviteit is dan ook niet perse de prikkelgevoeligheid, maar de diepgaande en nauwkeurige verwerking van informatie (prikkels). Zo worden HSP’s ook wel omschreven als diepe denkers, als mensen waarbij het hoofd nooit stilstaat, goed in vooruit denken, in waarom vragen, analyseren, reflecteren en snel dingen met elkaar in verband brengen. Helaas resulteert deze kracht soms in overdenken. Zo is deze uitspraak niet onbekend: 'Jij kunt dingen echt kapot denken.’
Wil je meer lezen over het diepe denken en overdenken als HSP? Kijk eens bij mijn artikel ‘'Ah joh, daar moet je helemaal niet over nadenken! Laat het los!’’
Door die diepgaande informatieverwerking kun je als HSP een situatie totaal anders beleven dan anderen. Het zorgt er ook voor dat situaties (positief en negatief) meer impact op je hebben en langer blijven hangen als HSP. En een belangrijke: je beleeft intenser t.o.v. niet hoogsensitieve personen. Deze manier van informatieverwerking kost veel energie en daar moet je als HSP rekening mee houden om in balans te blijven. Dit kun je o.a. doen door het inlassen van meer pauzes en het nemen van herstel-en bedenktijd. Er komt simpelweg veel meer op je af en er is veel meer te verwerken als HSP. Ik weet het, dit is een stukje herhaling;).
Hoogsensitiviteit is zoveel meer dan prikkelgevoeligheid. Zo zorgt deze specifieke manier van informatieverwerking in het brein dat HSP’s een aantal kenmerken hebben.
Kenmerken hoogsensitiviteit
Voorbeelden kenmerken hoogsensitieve personen (HSP):
Groot inlevingsvermogen
Intens kunnen genieten
Goed in aanpassen aan anderen (kameleon)
Sterk rechtsvaardigheidsgevoel
Groot verantwoordelijkheidsgevoel
Loyaal
Sterk in zelfreflectie en daardoor veel zelfinzicht
Oog voor detail
Weloverwogen keuzes kunnen maken
Snel het groter geheel zien
Vooruit kunnen denken
Zorgzaam
Nauwkeurig, zorgvuldig
Sterke intuïtie
Voorbeeld inlevingsvermogen: een film kijken en daar helemaal op in gaan en nog dagen over kunnen mijmeren. Vooral als het herkenbaar voor je is.
Ervaar je vooral lasten van het hoogsensitief zijn? Dan zul je mogelijk niet alles herkennen. Vooral lasten ervarend kan je bril negatief gekleurd zijn onder bijvoorbeeld stress en overprikkeling.
Hoogsensitiviteit is geen zwakte, het biedt juist veel voordelen als je het leert herkennen en ermee leert omgaan! En dat kan!
Wil je meer weten?
Ik vertel je graag meer over hoogsensitiviteit of help je leren omgaan met je hoogsensitiviteit zodat je meer uit het leven kunt halen.
Op mijn website vind je veel informatie en artikelen over hoogsensitiviteit en aanverwant. Ook kun je een gratis HSP zelftest maken. Het is mijn missie om bij te dragen aan een maatschappij waar hoogsensitiviteit beter wordt herkent én erkent. Ik streef naar een wereld met meer acceptatie, rust, humor en natuur.
Over Kitty - Coach Hoogsensitiviteit (HSP)
Hoi! Mijn naam is Kitty, gediplomeerd HSP coach gericht op 1-op-1 HSP coaching van volwassenen. Ook geef ik lezingen over hoogsensitiviteit.
Met veel liefde werk ik als HSP coach. Ik weet hoe is om jezelf anders en eenzaam te voelen en veel lasten te ervaren, maar gelukkig weet ik ook hoe het is om te genieten van hoogsensitiviteit. Daardoor is er een vuur gaan branden om een plek te creëren waar andere HSP’s zich gehoord en gezien voelen en te werken aan een fijn leven op een nuchtere, warme en onderbouwde manier van coachen.
Ik ben er voor je, ik luister
* cijfers over hoeveelheid prikkels die een HSP meer waarneemt per dag zijn van doctor en psychologe Séverine Van de Voorde.
* HSS staat voor High Sensation Seeker. Ongeveer 30% van de HSP’s is ook een ‘sensatiezoeker’ en heeft veel afwisseling en dynamiek nodig om te kunnen functioneren. Als HSS en HSP kun je mogelijk niet het ‘standaard’ kenmerkenlijstje van hoogsensitivieit herkennen. Het is belangrijk om te weten waarin jij je herkent als HSP.
